Жаңа мүмкіншіліктер шығармашылық кеңістігі

Науқастардың өз денсаулығы үшін қаншалықты жауапкершілігі бар?

Технологиялық және демографиялық өзгеріс денсаулық сақтау жүйесінде бұрын-соңды болмаған қиындықтармен бетпе-бет келеді.

21 ғасырда адамдар өздерінің денсаулығына қаншалықты жауапты екенін және нені білу керек екенін білу үшін біз медицина, медициналық сақтандыру компаниялары және денсаулық сақтау саласының сарапшыларын емделушілермен симпозиумға қатысуға шақырдық: Кассель қаласындағы “Neue Denkerei” (Жаңа аналитикалық орталық) инновациялық зертханасында осы трансдисциплинарлық сарапшылар жаңа мәселелерді шешуде өздерінің ой-пікірлерін және көзқарастарын шектемей жұмыс істеді.

Stefan Bösner доктордың жауабы жоқ. Бірақ оның презентациясы туралы сұрағанда ғана. Жалпы тәжірибелік дәрігер және Марбург университетінің профессоры жаңа ғана Lego кірпішіктері, суреттері және слайдтары көмегімен емделушілерге өз денсаулықтарына қалай жақсы қарау керектігі туралы жаңа идеяны ұсынды. 53 жастағы адам медициналық сақтандыру компаниясының өкілімен, стомасы бар емделушімен және АТ кәсіпкермен бірге өнімді ойлап тапты. Симпозиум жетекшісі Цветана Пенова өнім атауы қандай болу керектігін білгісі келеді. Боснер иығын көтерді. Ол келесі сұрақты қоятын сияқты: Бұл негізі маңызды ма? Өнімнің шын мәнінде жұмыс істейтіні әлдеқайда қызықтырақ емес пе? «Healthpal», дейді топ мүшелерінің бірі. Стефан Боснер күлді. Жаман емес.

Алты сағат бұрын: Германияның түкпір-түкпірінен келген он адам Кассельдің қақ ортасындағы бұрынғы баспаханада, «Neue Denkerei» бірлескен шығармашылық кеңістігінде алғаш рет кездесті. Биік қабырғалар, ауыр болат арқалықтар, түрлі-түсті графикасы мен симпозиум материалдары бар көп жылжымалы қабырғалар. Әрбір қатысушының ерекше білім саласы бар — үлкен деректер, медициналық білім, UX, философия, менеджмент және ең әуелі, өмірлік тәжірибе. Себебі әрбір адам — біздің денсаулық сақтау жүйеміздің ұзақ уақыт бойы жұмыс істеуін қамтамасыз етуге мүдделі әлеуетті емделуші.

«Біз тек бірге шеше алатын мәселеге тап болдық», дейді B. Braun басқарма мүшесі, доктор Майнрад Луган. Денсаулық сақтау шығындары жыл сайын артып келеді. Емдеу барған сайын техникалық және қымбат бола түсуде, бүгінде адамдардың 56 пайызы шектеулі медициналық біліктілікке ие және осы өте күрделі жүйенің айналасында өз жолын таба алмайды. «Біз бүгін ешқандай монологты қаламаймыз», дейді Луган ұранды меңзей отырып, «оның орнына диалогқа енгіміз келеді». Экранда бүгінгі күннің зерттеу сұрақтары көрсетіледі:

(1) Жүйе адамдарға денсаулығын сақтауға қалай мүмкіндік береді?

(2) Және жеке тұлға негізі қандай жауапкершілікке ие?

Қатысушылар екі топты құрайды: «Пайдаланушылар» тобы және «Жүйе» тобы. Алдағы бірнеше сағат ішінде кво күйіне статус-квоға екі жағынан, төменнен жоғары + жоғарыдан төмен, шабуыл жасайды.

10.45: Адамдарды не итермелейді?

Бөлменің бұрыштарының бірінде B. Braun басқарма мүшесі Майнрад Луган, медициналық этика профессоры Доминик Гросс және UX маманы Клаудия Синниг Тимо Гертвиг мырзаны тыңдап, өзіндік ағаш платформада отыр: бірнеше жыл бұрын солтүстік Гессеннен келген 39 жастағы аппаратураны орнатушының салмағы 150 килограмм болды, ақырында ол жоғары қан қысымымен және ішектің жарылуымен ауруханаға түсті. «Мен мұны жалғастыра алмайтынымды білдім», дейді Гертвиг. «Мен алдымен серуендеп жүрдім, содан кейін жүгіре бастадым. Қолжетімді болып көрінетін кішкентай мақсаттар». Оның симпозиумдағы әріптестері ынта-жігерге толы және таң қалуда: әсіресе, жарқын көзді, арық, спорттық адамға қарап, бұл анекдотқа сену қиын болғандықтан. «Дәрігерлер үшін өзіне-өзі тиімді емделушілерден жақсы ештеңе жоқ», дейді Доминик Гросс. Енді симпозиум тобы Тимо мырзаның сәттілік тарихын мүмкіндігінше жиі елестетудің жолдарын тапқысы келеді. Консенсус: әлем жақсы идеяларға дайын.

Клаудия Синниг: «Денсаулық, ұқыптылық, климатты қорғау қазір толықтай сәнді — әлде бұл менің Берлиндік ойым ба?»

Доминик Гросс: «Бұрын Gaulloise темекілері зиялы қауымдардың белгісі болған. Бүгінде университетте темекі шегушілер көрінбейді».

Майнрад Луган: «Бірақ денсаулық деген негізі не? Бізді медициналық анықтамасы қызықтырады ма, әлде адамдардың субъективті әл-ауқаты қызықтырады ма?»

Оқытудың бастапқы әсері: мәселені шешуге кіріспес бұрын, мәселені жалпы түсіну құрастырылуы керек. Тағы бір жұмыс тобы деконструкцияға арналған: «Менің алғашқы көзқарасым — бұл мәселені бөліктерге бөлу», дейді Юлия Шредер, BKK профилактика бойынша сарапшысы.

Стефан Боснер, жалпы тәжірибелік дәрігер: «Көбінесе жасырылатын факт: барлық дәрігерлер ақпараттандырылған емделушілерді қаламайды. Себебі адамдарға билік берілсе, онда басқа біреу биліктен бас тартуы керек».

Юлия Шредер: «Алдын алу бағдарламаларының көпшілігі сау адамдарға ғана жетеді және бұл «әлеуметтік алшақтықты» арттырады. Туындаған сұрақ: неліктен қиын өмірлік жағдайға тап болған адамдар оларға ұсынылған нәрселерге жауап бермейді?»

Стефан Боснер: «Денсаулық сақтау жүйесінен тыс себептер де бар. Жалғызбасты үш баланың анасында профилактикаға жиі уақыт болмайды».

Ян Хакер, кәсіпкер: «Орнына не алатыныңыз соншалықты түсініксіз. Жүгіру жақсырақ қан қысымына әкеледі ме? Не тізедегі артритке әкеледі ме? «Кейінге қалдырылған рақаттану» мәселесімен қалай күресуге болады?

Эккехард Миттельштадт, MGS GmbH компаниясының басқарушы директоры: «Мойындау керек: Білгісі келмеу — адам құқығы. Бірақ бұл шешімнің салдары әркімге түсінікті болуы керек».

Стефани Хирш, сақтандыру компаниясының әкімшілік жұмыскері және ішек стомасынан емделуші: «Ақпарат жан-жаққа шашыраған. Жұмыскерге жас адамға арналған ақпараттан қарағанда басқа ақпарат қажет. Кітапшаны оқыған кезде жиі ойлайтыным: олар тіпті мен туралы айтқан ба?»

11:30: Мәселенің түбірі

Симпозиум тобы идеялар таныстырылып, келесі қадамдар талқыланатын толық құрамда, жұмыс мәжілістерінің арасындағы мини-парламент үлгісінде кездеседі. Негізгі мәселелер анықталғаннан кейін, олардан тапсырмалар алынды: «_______ жету үшін ______ қалай қолдай аламыз?» Симпозиум қатысушылары енді идеяларды қабырғаға жабыстырады. Көп ұзамай, жылжымалы қабырғаларда түрлі-түсті плиткалардан жасалған мозаика пайда болады. Цветана Пенова: «Бұл қадам сапа жайлы емес, сан жайлы. Ойыңызға не келсе, соны жазыңыз» дейді.

«Пайдаланушылар» тобы 15-25 жастардағы сандық дәуірде туып өскен, артық салмағы бар болуға бейім кісіге көмектесетін өнімді жасауды мақсат етеді. Стикерлер қабырғаға жабысуда:

• тамақтану мектептегі пән ретінде;

• ата-аналарға арналған оқыту;

• мәселеге қатысты адамдардың инстаграм желісіндегі жазбалары;

• достар арасында кеңейтілген шындық сайыстарын бастау;

• тегін фитнес студиясы;

• жүгіруге арналған CO2 сертификаттары; 

• …  

Он минуттан кейін төрт сарапшы түрлі-түсті қабырғаның алдында тұрып, идеяларды білім, ынталандыру және мәжбүрлеу сияқты санаттарға топтастыруға тырысады. Барлығы соңғы тәсілден бас тартады. Тек бір қағазда «нейроимплант» деп жазылғандықтан ғана емес (оның артында авторы: «мүмкін емес» деп жазған). Бұл симпозиумда ойлауға тыйым салынбаған.

Екінші топта бір қатысушы әлі де тапсырма масштабымен күресуде. «Біз — философтар тобымыз», дейді Эккехард Миттельштадт, MGS E-Portal GmbH компаниясының басқарушы директоры және денсаулық сақтау АТ Германия Федералдық қауымдастығының өтілі көп басқарушы директоры. Олар емделушілер мен адамдардан бастамай, олар өздеріне денсаулық сақтау саласындағы субъектілер емделушілерге жақсырақ қолдау көрсету үшін қандай құралдар керек деген сауалды қоюда.

Эккехард Миттельштадт: «Расында бізге ешқашан келмейтін үлкен шешімді күтудің орнына денсаулық сақтау саласындағы әдістердің серпінді бәсекелестігі керек».

Юлия Шредер: «Мектептерде денсаулық жайлы білім беру жүйелі және кәсіби біліммен қамтамасыз етуі мүмкін: жаттығу, тамақтану, цифрландыру».

Ян Хакер: «Олардың тез жанып кету деңгейін ескерсек, мұғалімдер денсаулық туралы ең жақсы ақпаратты таратушылар бола алады ма?

Стефан Боснер: «Көптеген ақпарат пен көптеген оқулықтар бар. Дәрігер ретінде мен кейде жаңа жобалардың орнына осының бәрін сүзгілеп, қолжетімді ететін метаіздеуші жүйе болса деймін».

13:00: Идеяның пішіні пайда бола бастады

Симпозиум тобы толық құрамда қайта кездеседі. Енді оларда идеялар көп. Бірақ оларды қалай сезінуге, сынауға болады? «Болашақ мұқият ойластыру үшін тым күрделі», дейді Цветана Пенова. «Сондықтан алдымен сценарийді жазу немесе болашақ кескіндерді елестету көмектеседі». Бірінші қадам ретінде топтар қолданыстағы тәсілдерді «ниеттес», «жаңартпашыл» және «шыншыл» сияқты сын есімдерді қолданып бағалайды, содан кейін әр ұжым түпүлгіге дейін дамытатын идеяны таңдайды. Пенова оларға бағы бір кеңес береді: «Идеяның несі дұрыс емес екендігін сұрамаңыздар. Орнына, оның қалай болуы мүмкін екендігін сұраңыздар».

Үстелде Lego Play кірпішіктері мен фигуралары және «көріністері», SAP бағдарламалық жасақтамасында инновацияны дамытуға арналған суреттер бар. Смартфондардың, адамдардың, үйлердің, қалалардың суреттері. Қатысушылардың тоғызы ойыншықтармен немесе балалардың сәндік-қолданбалы өнерінің материалдарымен ойнау оғаш деп санайды. Күлкі көп. Ақыры: талқылаудың орнына жасау.

«Пайдаланушы» тобы пайдаланушы үшін фитнес ұпайын есептейтін кеңейтілген шындық қолданбасымен жұмыс жасауда. UX дизайнері, Клаудия Синниг, жолдың шетіне көлігін қойып, қалаға қарай велосипед мінген кішкентай Lego фигурасын пайдаланады. Жүйе (смартфон белгішесімен бейнеленген) оны автоматты түрде анықтап, шешімді марапаттайды: жаңа ұпай кішкентай қағаздағы ойланып тұрған бұлтта пайда болады: +100 ұпай.

Майнрад Луган: «Адамдардың бірге ойнауы үшін, мәселеге қатысты ықпалды тұлғалар инстаграм желісінде өз оқиғаларын айта алады».

Тимо Гертвиг: «Өзіңді басқалармен салыстыра білу маңызды».

Клаудия Синниг: «Ұпай тым «виртуалды» болмауы керек. Ақша әлі де ең жақсы ынталандыру түрі болып табылады. Ұпайды салық немесе сақтандыру компанияларына байлай аламыз ба?

Доминик Гросс: «Мұндай жүйеге қатысу, әрине, ерікті болуы керек. Емделушінің деректерінің ашылуын қаламаймыз. Шинфрланбаған ешқандай дерек медициналық сақтандыру компанияларының қолына түспеуі керек».

15:00: Болашақтың пердесін көтеру

«Пайдаланушы» тобы өз ойын пленумға таныстырғаннан кейін, «Жүйе» тобының түпүлгісі жалғастырады. «Жүйе» тобы да түпүлгіні күрделі қойылымда бейнелеген. Олар ұқсас белгішелер мен таңбаларды пайдаланады — доллар белгілері, смартфондар және спорт жабдықтары. «Пайдаланушы» тобы және «Жүйе» тобы екі бағыттан бір ұқсас шешімге жақындаған сияқты. «Жүйе» тобы рөлдік ойынын бастайды. Стефани Хирш, екі жыл бойы ішек стомасынан емделуші Стефан Боснер, жалпы тәжірибелік дәрігерді кездестіреді. Босаңсыған көңіл-күй. Өткен бірнеше сағаттың ішінде олар бір-бірін жақсы біліп алды.

Стефан Боснер: «Сәлеметсіз бе, жағдайыңыз жақсы сияқты. Сізге қандай көмек көрсете аламын?»

Стефани Хирш: «Өткен отадан кейін мен әлі де өзімді әлсіз сезінемін».

Стефан Боснер: «Сіз көп салмақ жоғалтыпсыз. Келесі үш айдың ішінде бес килограмм қосу туралы мақсатқа қалай қарайсыз? Мен сізге дәріқағаз жазып, бағдарлама құрып бере аламын».

Стефани Хирш: «Иә, жақсы!» 

Көрініс аяқталады. Экономист Эккехард Миттельштадт алдыға шығады. «Келісім-шарт жасалынды», дейді ол салтанатты түрде. Кейіннен топтың «Healthpal» деп атайтын өнімі Paypal есептік жазбасы сияқты қатысушының мінез-құлқын марапаттайды. Миттельштадт қағиданы келесідей түсіндіреді: «Терапия 100 еуро тұрады деп алайық. Емделушілер үнемі 10 пайызын төлейді. Бірақ егер ол дәрігермен келісілген мақсаттарға тәртіп пен терапияға сәйкес мінез-құлық арқылы қол жеткізсе, онда ол медициналық сақтандыру компаниясымен өтелетін Healthpal ұпайларын алады. Хирш ханым терапияның жетістігін тек таразыда емес, әмиянында да көре алады».

Топ бұны қызықты идея деп санайды. Себебі бұл әртүрлі өмірлік жағдайлар, денсаулық пен емдеу жетістіктерінің анықтамаларын қамтитын жеке мақсат. Себебі бұл терапияға сәйкес мінез-құлықты ынталандырады. Себебі бұл дәрігерлерді емделушілер мен медициналық сақтандыру компанияларының арасында, мақсаттың орындалуын тәуелсіз бақылай алатын сенімді адамдар ретінде орналастырады. Екінші жағынан, медициналық сақтандыру компаниялары пайда көре алулары мүмкін, себебі кейінгі шығындар азаяды және деректер келешегі бар терапиялардың шолуымен қамтамасыз етеді. Healthpal түпүлгісі сөзсіз жаңа және жаңартпашыл, бірақ оны орындау мүмкін бе?

Эпилог

Іс-шараның соңында барлығы толық құрамда жиналады. Аздап шаршаған, бірақ әбден риза. Қатысушылардың өздері де жайлылық аймақтарынан шығып, ескі ойлау үлгілерін артта қалдырса, бір күннің ішінде қаншалықты алға жылжығандарына таңғалады.

Доминик Гросс: «Күн сайын біз ашық шығармашылық үшін тым аз уақыт жұмсаймыз».

Юлия Шредер: «Өзгеріс үшін бөгеулерді бұзып, дайын талқылайтын тақырыптардан бас тарту сүйсінерлік екен».

Тимо Гертвиг: «Менің ойымша бар сыр үлкен мақсаттар мен кішкентай қадамдарда».

Симпозиум күнінің нәтижесі қандай? Күнделікті өмірмен байланыста болғаннан кейін мүмкін бірден жоғалып кетпейді деп үміттенетін, ашықтық пен еркіндік сезіміне әкелді. Әртекті және трансдисциплинарлы топтар үнемі таңғаларлық нәтижелерге әкелетінін түсіндірді. «Жаяу жүру мен велосипед тебу үшін CO2 сертификаттарын алу идеясы мені қатты таңғалдырады», дейді B. Braun басқарма мүшесі, Майнрад Луган. «Қызық, - дейді Юлия Шредер, - қалай екі түпүлгілер де Бисмарк заманынан бері біліп келе жатқан медициналық сақтандыруды артта қалдырғаны. Бұл нағыз өзгеріс болар еді». Әрине, күрделі және өзара тәуелді денсаулық саласы сияқты жүйе түйменің бір басылуынан қайта іске қосылмайды. Бірақ бұл бір орында тұруға себеп емес. «Бұл ой мен әрекеттегі ептілік, - дейді Мейнрад Луган, - әсіресе, B. Braun сияқты ірі корпорациялар үшін өте маңызды». Ол компанияның медициналық сақтандыру жоспары шеңберінде, мысалы, денсаулық сақтаудың жекелеген мақсаттарын «Жүйе» тобы ұсынғандықтан, сынап көруге болатындығын елестете алады. Келесі алқа мәжілістерінің бірінде бұл тақырып бәрібір күн тәртібінде болады. Оның айтуынша: «Бүгін менің түсінгенім — бізге идеялар емес, кеңістік жетіспейді екен».